Deesis (sł. deisus) z greckiego oznacza orędownictwo, prośba, modlitwa wstawiennicza. Ikona deisis jest kompozycją przedstawiającą Jezusa Chrystusa jako Pantokratora, Zbawiciela i Sędziego, obok którego w pozach modlitewnych stoją Bogurodzica i św. Jan Chrzciciel jako orędownicy rodzaju ludzkiego. Ta kompozycja znana jest też pod nazwą trimorfion. Bogurodzica i św. Apostoł Jan Teolog występują na ikonie ukrzyżowania, gdzie stojąc przed krzyżem są uczestnikami zbawczego wydarzenia zgodnie z przekazem Pisma Świętego. Natomiast ikona Deisis nie jest ilustracją czy ikonograficznym zapisem wydarzeń biblijnych. Jest ona raczej wyrazem wiary Kościoła unaoczniającym wstawiennictwo świętych za nasze grzechy. Proszę zwrócić uwagę, że w tekście pieśni religijnej Bogurodzica również występuje ten motyw: wstawiennictwa Bogurodzicy i św. Jana Chrzciciela: Bogurodzica Dziewica, Bogiem sławiena Maryja! U twego syna Gospodzina matko zwolena, Maryja! Zyszczy nam, spuści nam, Kiryjeelejzon. Twego dziela krzciciela, Bożyce, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Słysz modlitwę, jąż nosimy, A dać raczy, jakoż prosimy: A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kiryjelejzon. Jedna ze sticher wieczerni mówi: Do Baranka biorącego grzechy całego świata, módl się wraz z największym Poprzednikiem, który Go wszystkim ogłasza, aby nie przyłączył mnie do kozłów w czas sądu, ale do baranków po prawicy mnie niegodnego zaliczył. Wcielenie Syna Bożego nastąpiło wówczas, gdy rodzaj ludzki w osobie Bogurodzicy wypowiedział swoje fiat – niech się stanie. Matka Boga, jako ta, która „znalazła łaskę u Boga” i wypowiedziała tak dla Wcielenia (Evdokimov) oręduje za rodzaj ludzki. Św. Jan Chrzciciel również wypowiedział swoje tak udzielając chrztu Jezusowi: „Ale Jan odmawiał mu, mówiąc: ja potrzebuję chrztu od ciebie, a ty przychodzisz do mnie? A Jezus odpowiadając rzekł do niego: ustąp teraz, albowiem godzi się nam wypełnić wszelka sprawiedliwość. Tedy mu ustąpił” (Mt 3,14-15). Betlejem – narodzenie z Dziewicy Maryi i Jordan – chrzest z rąk św. Jana Chrzciciela są obrazami najwyższej kenozy Chrystusa (Bułgakow, Evdokimov). Przez zrodzenie się i chrzest Chrystus podporządkowuje się (kenoza) ograniczeniom natury ludzkiej. Bogurodzica i św. Jan są świadkami Bożej Miłości wyrażonej w podporządkowaniu się Chrystusa. Maryja staje się Bogurodzicą, a św. Jan Chrzciciel świadkiem. To on zaświadcza, że Chrystus jest „Barankiem Bożym który gładzi grzech świata” (J 1,29) i jest Synem Bożym: „A ja widziałem to i złożyłem świadectwo, że ten jest Synem Bożym” (J 1, 34). Św. Jan Chrzciciel jest w sposób szczególny związany z Chrystusem, świadczy o nim (J 1,15) i jest „Przyjacielem Oblubieńca, który stoi i słucha go, raduje się niezmiernie słysząc głos oblubieńca” (J. 3,29). Kościół nazywa go w swoich tekstach liturgicznych „aniołem w ciele”, „aniołem na ziemi” podkreślając w ten sposób, iż jest on największym spośród narodzonych z niewiast (por. Mt 11,11). Bogurodzica jest drogą, drabina łączącą ziemię z niebem (akatyst do Bogurodzicy) zaś św. Jan Chrzciciel jest tym, który poprzedza Pana i przygotowuje drogi Jego (por. Łk. 1,76). Znane są również duże kompozycje typu deesis. Jeden z rzędów ikonostasu nosi taką nazwę. W tym rzędzie w centrum znajduje się ikona Chrystusa (np. Zbawiciel w majestacie) następnie po jednej stronie ikony Bogurodzicy, archanioła Michała, Apostoła Piotra i dalej świętych biskupów, a po drugiej św. Jana Chrzciciela, archanioła Gabriela, Apostoła Pawła i świętych biskupów. Ten układ może być inny, zależnie od miejsca, ale trzy środkowe ikony zawsze są te same. Polecam na ten temat książkę o. Sergiusza Bułgakowa Drug Żenicha. O prawosławnom poczitanii Priedtieczy, Paryż 1927; Evdokimov Paul, Kobieta i zbawienie świata, Poznań 1991, s. 246-265 Mazurkiewicz Roman, Bogurodzica – między pieśnią a ikoną (w różnych wydaniach m.in. [w:] Ikona. Symbol i wyobrażenie, Warszawa 1984