Ogłoszenie przepisów o stosunku rządu do Kościoła prawosławnego w II RP
„Tymczasowe przepisy o stosunku rządu do Kościoła Prawosławnego w Polsce”
Brak unormowań prawnych zmusił rząd polski II Rzeczpospolitej do działań zmierzających do unormowania kwestii prawnej Kościoła prawosławnego w Polsce. Na soborze biskupów w styczniu 1922 r. przedstawiono projekt przepisów normujących zagadnienie funkcjonowania Cerkwi. Zgromadzenie biskupów nie wyraziło zgody na wprowadzenie w życie tzw. rządowego projektu przepisów. Wówczas Rada Ministrów przystąpiła do działań ogłaszając 30 stycznia 1922 r.„Tymczasowe przepisy o stosunku rządu do Kościoła Prawosławnego w Polsce”.
Przepisy ustalały system synodalno - konsystorski, jako system sprawowanej władzy w Cerkwi w Polsce. Prawną reprezentacją miał być Sobór Biskupów pod przewodnictwem egzarchy – metropolity warszawskiego. Do podejmowania decyzji miał również prawo Synod Biskupów złożony z egzarchy oraz 2 biskupów. Konsystorze – rady diecezjalne - złożone z duchowieństwa i parafian - miały powstać stolicach diecezjalnych.
Państwo uzyskiwało szerokie prawo ingerencji w mianowaniu, ustalaniu i kształceniu osób duchownych. Przepisy wprowadzały obok języka rosyjskiego, jako drugi język urzędowy - język polski. Władze polskie gwarantowały swobodę kultu religijnego oraz możliwość korzystania z obiektów sakralnych, budynków parafialnych i gospodarczych, ale na mocy odrębnej ustawy.
„Tymczasowe przepisy...” nie rozstrzygały spraw majątkowych, liczby i wielkości parafii i monasterów, dotacji państwowych dla Cerkwi. Nie uznano Cerkwi przez państwo pod względem prawnym i nie nadano osobowości prawnej. Akt prawny z 30 stycznia 1922 r. umożliwiał szeroką ingerencję państwa w sprawy wewnętrzne Kościoła Prawosławnego w Polsce.
Niekorzystne przepisy prawne były stosowane do momentu wydania kolejnego aktu prawnego czyli „Dekretu Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 18 listopada 1938 r. o stosunku Państwa Polskiego do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego”. Warto wspomnieć o nielegalnym ogłoszeniu „Tymczasowych przepisów...” przez władze Rzeczpospolitej. W świetle ustawy z 31 lipca 1919 r. rozporządzenia rządu należało ogłaszać w „Dzienniku Ustaw”, zaś przepisy ze stycznia 1922 r. opublikowano w „Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego” oraz „Monitorze Polskim”.
Na podst.:
M. Papierzyńska-Turek, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918 – 1939, Warszawa 1989, s.144-148.
Stefan Dmitruk
