Zostań przyjacielem cerkiew.pl
MOJŻESZ, prorok (Prorok Bogowidiec Moisiej), 4/17 września.
Był przywódcą, prawodawcą i twórcą rabinackiego judaizmu, najbardziej znaczącą postacią w historii Izraelitów. Księgi "Starego Testamentu" poświęcają mu wiele miejsca. Biblia widzi w nim wybawcę, bohatera, geniusza i natchnionego autora pięciu "Ksiąg Prawa".
Prorok urodził się w Egipcie w żydowskiej rodzinie. Jego matka ukrywała dziecko przed Egipcjanami przez trzy miesiące, po czym nie mogąc już dłużej tego czynić, położyła je w osmołowanym koszu i postawiła w trzcinach nad rzeką. Wkrótce na to miejsce przyszła córka faraona i zauważywszy płaczące niemowlę poleciła znaleźć mu kobietę, która za odpłatnością je wychowa. Obecna przy tym siostra Mojżesza Mariam zaproponowała swą matkę. Ta z wielką radością przyjęła własne dziecko.
Gdy Mojżesz podrósł matka przyprowadziła go na dwór. Tam córka faraona przyjęła go jak syna i zajęła się dalszym wychowaniem. Mojżesz, znając swoje pochodzenie współczuł Żydom i bronił ich. Z tego powodu musiał opuścić Egipt. Osiedlił się w ziemi Madianitów, gdzie się ożenił i pasł stada teścia.
Biblia opowiada: "Mojżesz był człowiekiem bardzo skromnym, najskromniejszym ze wszystkich ludzi, którzy są na ziemi" (4 Krl 12, 3). Otrzymał za to od Boga dar proroctwa. Pewnego razu miał widzenie, w którym głos wzywał go do wyprowadzenia Żydów z Egiptu. Posłuszny Bogu udał się tam i wykonał polecenie, uwalniając swój naród z niewoli. W drodze, na Górze Synaj, otrzymał od Boga kamienne tablice zawierające dziesięć przykazań, stanowiących Prawo Boże. Otrzymanie przykazań i wczesną historię narodu izraelskiego Mojżesz opisał w pierwszych pięciu księgach Biblii.
Prorok zmarł na granicy ziemi obiecanej mając sto dwadzieścia lat. Zgodnie z tradycją było to w 1531 r. przed Chrystusem. Pochowano go w nieznanym miejscu.
Mojżesz i sceny z jego życia są częstym tematem w ikonografii, począwszy od czasów wczesnochrześcijańskich do współczesnych. W sztuce wczesnochrześcijańskiej ukazywany jest przeważnie jako młody, brodaty (niekiedy także bez zarostu) mężczyzna w tunice i paliuszu lub rzadziej jako starszy, brodaty mężczyzna. Pierwszy z typów jest częstszy na Wschodzie, a drugi na Zachodzie. W okresie późniejszym dominującym stało się przedstawianie Mojżesza jako starca.
Obecnie w ikonografii prawosławnej Mojżesz zazwyczaj wyobrażany jest jako sędziwy mężczyzna z długą, siwą brodą i wyraźnie zaznaczoną łysiną czołową. Głównym jego atrybutem są kamienne tablice dziesięciu przykazań. W wizerunkach indywidualnych występuje też ze zwojem pisma.
Prorok obecny jest m.in. na ikonach: Przemienienia Pańskiego (z księgą w ręce znajduje się po lewej stronie Chrystusa), Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa (stoi lub klęczy z księgą i tablicami dziesięciorga przykazań), Sądu Ostatecznego (prowadzi narody potępione wskazując na wzgardzonego Zbawiciela).
Poza kamiennymi tablicami i zwojem w sztuce zachodniej atrybutami Mojżesza są m.in. laska, miedziany wąż i dwa rogi (co ma związek z niedokładnym tłumaczeniem w Wulgacie). Do najczęściej przedstawianych scen z jego życia należą: Umieszczenie Mojżesza w trzcinowym koszu, Znalezienie Mojżesza przez córkę faraona, Zabicie Egipcjanina, Mojżesz strzegący trzodę córki kapłana Jetry, Zaślubiny Mojżesza z córką kapłana Jetry, Objawienie się Boga Mojżeszowi w krzewie gorejącym, Przejście przez Morze Czerwone, Cud wydobycia wody ze skały, Cud z manną, Cud z przepiórkami, Stworzenie złotego cielca.
Imię Mojżesz pochodzi z jęz. egipskiego i oznacza "wyjęty z wody" (por. Wj 2,10). Niektórzy wywodzą je od hebrajskiego słowa mesu - "dziecko, syn".
opr. Jarosław Charkiewicz