Cerkwie prawosławne w Augustowie
Parafia – pierwotnie pw. Bogurodzicy - powstała za panowania króla Zygmunta Augusta przed 1553 r. Cerkiew pierwotnie zlokalizowana była nad Nettą. Z biegiem czasu parafia przeszła na unię. W latach 1836 – 1875 była obsługiwana przez kler z Lipska, i Sopoćkina. Przeszła też gruntowny remont. Przy parafii powstała szkoła cerkiewna.
Po powrocie do prawosławia w 1875 r. i utworzeniu dekanatu augustowskiego okazało się, że budynek jest za mały na potrzeby wiernych. Z tego względu wynajęto murowany dom gdzie służono Liturgię, zaś stara cerkiew obsługiwało duchowieństwo z Lipska.
Dom powiększono i wyświęcono w cześć Kazańskiej Ikony Bogurodzicy. Miało to miejsce 4 lutego 1879 r. Pełniła ona funkcję cerkwi miejscowego garnizonu.
W lutym 1881 r. rozpoczęto budowę w centrum miasta nowej cerkwi pw. św. Piotra i Pawła. Wyświęcono ją 7 października 1884 r. Przy cerkwi działało prężnie bractwo parafialne prowadząc działalność społeczną i charytatywną.
W 1915 r. ludność prawosławną ewakuowano. Pierwszą cerkiew zamieniono na kuźnię Cerkiew Kazańską zamieniono na kościół, a w 1926 r. rozebrano cerkiew św. Piotra i Pawła.
W dwudziestoleci między wojennym żyło ok.150 osób wyznania prawosławnego. Po II wojnie światowej nabożeństwo w domach prywatnych sprawował kapłan prawosławny z Suwałk. W latach 1957 – 1985 na potrzeby parafii adoptowano dom, zaś w 1985 r. ówczesny bp białostocki Sawa poświęcił dawny zakład wulkanizacyjny zamieniając go na kaplicę pw. Wniebowstąpienia Pańskiego.
Na podst.:
G. Sosna, Zapomniane dziedzictwo. Nie istniejące cerkwie w dorzeczu Biebrzy i Narwi, Białystok 2002.
Stefan Dmitruk
