Mikołaj Mistyka (925 r.)

Wspomnienie świętego Mikołaja Mistyka, patriarchy konstantynopolitańskiego*
(16/29 maja)

Św. Mikołaj urodził się w 852 r. w Konstantynopolu. Jego rodzina pochodziła z południowej Italii i była spokrewniona ze świętym patriarchą Focjuszem (6 lutego). Mikołaj otrzymał wykształcenie pod jego kierunkiem wraz z przyszłym cesarzem Leonem VI, zdobywając nie tylko głęboką wiedzę, ale także mocne duchowe podstawy.

Po powtórnym usunięciu Focjusza jego bliscy i uczniowie byli prześladowani. Mikołaj zmuszony był odsunąć się od wszystkich spraw i przyjął postrzyżyny w monasterze św. Tryfona w Chalcedonie. Wkrótce Leon VI Filozof przypomniał sobie byłego znajomego i uczynił go senatorem, nadając godność mistyka, to znaczy członka rady cesarskiej do tajnych spraw państwowych.

W 901 r. Mikołaj za swoje cnoty i znajomość nauk kościelnych został ustanowiony patriarchą konstantynopolitańskim. Sześć lat pracował nad ustanowieniem porządku i dyscypliny w Kościele, popierał poselstwa do narodów Kaukazu i do Słowian, sprzyjał uwolnieniu jeńców zabranych przez Arabów i Bułgarów.

Cesarz Leon miał kochankę Zoe Karbonopsinę, która urodziła mu syna, przyszłego cesarza Konstantyna VII Porfirogenetę. Po śmierci trzeciej żony Leon chciał, żeby jego kolejne małżeństwo pobłogosławił patriarcha. Św. Mikołaj zgodził się ochrzcić dziecko, ale odmówił udzielenia czwartego małżeństwa, gdyż było to surowo zabronione przez tradycję. Sam Leon na krótko przedtem potwierdził tę zasadę swoim edyktem, osądzającym czwarte małżeństwo. Gdy po trzech dniach małżeństwo zostało jednak pobłogosławione przez zwykłego kapłana, św. Mikołaj zabronił Leonowi wchodzić do świątyni. Został wtedy zmuszony do podpisania rezygnacji i w nocy siłą zaprowadzony na statek.

Po dopłynięciu do azjatyckiego brzegu Mikołaj udał się pieszo po śniegu do monasteru Galakryna[1] w Chalcedonie, który sam niegdyś założył. Na patriarszy tron wprowadzono św. Eutymiusza (5 sierpnia), spowiednik cesarza, który wydawał się być bardziej ugodowym. Spowodowało to rozłam pomiędzy zwolennikami obu patriarchów.

Wkrótce po śmierci Leona (912) jego brat Aleksander spełnił wolę poprzedniego władcy i przywrócił Mikołaja do godności patriarchy. W następnym roku cesarz zmarł, a patriarcha został regentem Konstantyna VII, który miał wtedy siedem lat.

W tym czasie cesarstwo przeżywało jeden z najcięższych okresów w swojej historii. Cesarstwo, rozchwiane przez powstanie Konstantyna Angelosa Dukasa, głównodowodzącego armii, pozostawało w zagrożeniu, gdyż stolicę oblegali Bułgarzy. Mikołaj zaczął rozmowy z carem Symeonem i nadał mu tytuł cesarski za cenę odstąpienia od oblężenia. Cesarzowa Zoe, która nie godziła się z polityką kompromisów, zagarnęła władzę i odsunęła Mikołaja od spraw państwowych, zaczynając działania militarne przeciwko Bułgarom, które zakończyły się klęską bizantyjskiej armii (917).

Katastrofalna sytuacja cesarstwa doprowadziła do tego, że Roman Lekapen (919) wprowadził stan wojenny i został współwładcą z teściem Konstantyna VII. W następnych latach św. Mikołaj aktywnie popierał Romana w walce z Bułgarami, udało mu się nawet doprowadzić do spotkania obu władców, które zakończyło działania wojenne (923).

Św. Mikołaj odniósł nie tylko sukcesy polityczne. Patriarsze udało się zwołać synod, który zakończył rozłam w kwestii czwartego małżeństwa.

Mądrze kierując Kościołem w duchu swego nauczyciela św. Focjusza i wypełniwszy misję Anioła pokoju oraz posłańca Dobrej Nowiny, św. Mikołaj zmarł w swoim monasterze Galakryna 15 maja 925 r.

* Św. Mikołaj jest czczony w Grecji.

[1] Nazwa tego monasteru znaczy: „Źródło Mleczne” ze względu na wapienne wody, które tam płynęły.

Za: Synaksarion. Maj, Wydawnictwo „Bratczyk”, Hajnówka 2014, s. 234-235.